ورای فرهنگ رقابت

24 سلطه جریان استقرار و حفظ و همچنین به مبارزه طلبیدن و اصلاح صورتهای فرهنگی و کلامی حا کم، بیش از سه ربع قرن پیش از سوی آنتونیو گرامشی i بررسی گردید. 44 محور تحلیلهای وی بازسازی مفهوم سنتی سلطه بود. از نظر تاریخی مفهوم سلطه به توسعۀ مکانی یا جغرافیائی حا کمیت از سوی یک تمامیت سیاسی بر دیگران اشاره دارد. این گونه سلطه ًنوعا تا حد زیادی با زور به دست میآید و حفظ میشود. در مقابل، مفهوم مورد نظر گرامشی از سلطۀ فرهنگی ، اشاره به توانائی نسبی طبقات مختلف به القای شیوۀ نگرش و تلقی خود از دنیا به دیگران دارد. بنا بر نظر گرامشی این امر در درجۀ اول نه از طریق اعمال زور، که از طریق رهبری فرهنگی حاصل میشود. از زمان بازسازی اولیۀ مفهوم سلطه توسط گرامشی ، این اصطلاح بطور کلیشهای مورد استفاده قرار گرفته و به این سبب ارزش خود را تا حدی ازدست داده است . ا کنون این اصطلاح اغلب ًصرفا برا ی اشاره به حا کمیت، از هر نوعی که باشد، به کار میرود. اما در استفاد های که گرامشی از آن میکرد، این اصطلاح حا کی ازتوانائی طبقات اجتماعی حا کم است به این که به شیوههائی غیرخشونتآمیز بک جهاننگری عمومی را بپرورانند که موقعیت اجتماعی آنها را طبیعی جلوه داده، چنین وانمود سازد که این ترتیبات ساختاری در خدمت منافع همۀ طبقات دیگر اجتماعی است . ا گر گروههای فرودست بر اساس این تصور که این فرودستی بدیهی و در واقع به نفع خودشان است ، به آن قانع شوند، نیازی به اعمال زور نخواهد بود. گرامشی ًبدوا تحلیل خود را در چارچوب حا کمیت طبقاتی اقتصادی ایجاد کرد. نظریه پردازان فرهنگی معاصر با حفظ معنای اصلی ئی که گرامشی از مفهوم سلطه به دست داده، آن را در مورد روابط نژادها ، دو جنس، ملیتها و مانند آن نیز به کار بردهاند. در این زمینۀ وسیع، حا کمیت مبنی بر سلطه وقتی به دست میآید که یک گروه اجتماعی (یا ائتلافی از گروهها) بتوانند تلقی خود را از واقعیت با چنان کارآئی جا بیندازند که به بدیهیاتی پذیرفته شده نه تنها در گروه خودشان، بلکه در میان سایر گروههائی که منافعشان در این جریان اهمیت خود را از دست میدهند، بدل گردند. اما نکتۀ اصلی آن است که سلطۀ فرهنگی به نحوی که قابل مشاهده باشد، به زور به دست نمیآید، بلکه به شکلی ًنسبتا نامحسوس با قبولاندن یک نظم اجتماعی خاص حاصل میشود. هرچقدر این کار مؤثرتر صورت گیرد، شیوههای خاص پندار، گفتار و کردار عادیتر و طبیعیتر جلوه i Antonio Gramsci